احتمالاًتاکنون واژه "ارگونومی" را شنیده‌اید. این واژه گاهی اوقات تحت عنوان " فاکتورهای انسانی" نیز شناخته می‌شود.
اما واقعاً همه نمی‌دانند که ارگونومی چیست، چه‌کاری انجام می‌دهد یا چگونه بر انسان‌ها اثر می‌گذارد. درک ارگونومی در محیط کار، حوادث و بیماری‌های ناشی از کار را کاهش و با تطبیق کار با کارگر، بهره وری را افزایش می‌دهد.
این مقاله به شما کمک می‌کند تا این سؤال‌ها را جواب داده و بتوانید با کاربرد ارگونومی ایمنی و بهداشت را در محیط کار خود افزایش دهید. مخاطب این مطالب تمام کسانی هستند که وظیفه حفظ و بهبود ایمنی و سلامت را داشته و می‌خواهند نسبت به ارگونومی بینش و آگاهی پیدا کنند. این مقاله نمونه‌هایی از مشکلات ارگونومیکی و پیشنهادهای ساده و مؤثر برای حل آن‌ها ارائه می‌دهد.
ارگونومی چیست(what is ergonomics)
ارگونومی علمی است در ارتباط با برقراری تطبیق بین افراد و کار آن‌ها. این علم در ابتدا توانائی‌ها و محدودیت‌های افراد را موردتوجه قرار می‌دهد. هدف ارگونومی این است که اطمینان حاصل شود که کارها، تجهیزات، اطلاعات و محیط مناسب با هر یک از کارگران باشد.
برای ارزیابی تطابق بین فرد و کار او، متخصصین ارگونومی باید چندین جنبه را در نظر بگیرند که عبارت‌اند از:
کاری که انجام می‌شود و آنچه از کارگر خواسته می‌شود.
تجهیزات مورداستفاده (اندازه، شکل و تناسب آن‌ها برای انجام کار موردنظر)
اطلاعاتی که مورداستفاده قرار می‌گیرد (چگونه ارائه می‌شود، دسترسی به آن و تغییر آن چگونه است)
محیط فیزیکی (درجه حرارت، رطوبت، روشنایی، صدا، ارتعاش) و
محیط اجتماعی کار (مثل همکاران و مدیریت پشتیبان)
متخصصین ارگونومی تمام جنبه‌های فیزیکی یک فرد را در نظر می‌گیرند، از قبیل:
اندازه و شکل بدن
تناسب و قدرت بدنی
posture
حواس افراد به‌ویژه حس بینایی، شنوایی و لامسه و
فشارها و تنش‌های وارد بر عضلات، مفاصل و اعصاب
متخصصین ارگونومی همچنین جنبه‌هایروان‌شناختیافراد را در نظر می‌گیرند از قبیل:
توانایی ذهنی شخصیت دانش وتجربه با ارزیابیافراد از جنبه‌های فوق کار آن‌ها، تجهیزات، محیط کاری و تعامل بین آن‌ها، متخصصین ارگونومی قادر خواهند بود دستگاه‌های کاری بهره‌وری، مؤثر و ایمن را طراحی کنند.
متخصصین ارگونومی چگونه می‌توانند ایمنی و سلامت را ارتقا بخشند؟
با اعمال ارگونومی در محیط کار:
پتانسیل بروز حوادث کاهش می‌یابد.
پتانسیل بروز صدمات و بیماری‌های شغلی کاهش می‌یابد و
عملکرد و بهره‌وری ارتقا پیدا می‌کند.
ارگونومی می‌تواند احتمال بروز حوادث را کاهش دهد.
برای مثال در طراحی پانل‌های کنترل موارد زیر را در نظر بگیرید:
موقعیت کلیدها و دکمه‌ها_ اگر کلیدی به‌تصادف روشن یا خاموش شود می‌تواند باعث شروع سلسله غلطی از رخدادها شده و درنهایت منجر به یک حادثه شود.
انتظاری که از سیگنال‌ها و تنظیمات کنترلی داریم_ اکثر افراد سیگنال سبزرنگ را به‌منزلۀ شرایط و موقعیت ایمن تفسیر می‌کنند. حال اگر این رنگ به‌عنوان شاخص وضعیت هشدار یا خطرناک انتخاب شود نادیده گرفته خواهد شد و از آن چشم‌پوشیمی‌شود.
دادن اطلاعات اضافی و سرریز اطلاعاتی_ اگر به کارگر اطلاعات بیش‌ازاندازه داده شود، ممکن است او گیج و سردرگم و دچار اشتباه و اضطراب و ترس شود. در صنایع خطرناک، تصمیمات نادرست یا اعمال اشتباه نتایج فجیعی به دنبال داشته و خواهد داشت.
ارگونومی همچنین می‌تواند پتانسیل بروز نا سلامتی‌هایی مثل درد مچ دست، شانه‌ها و کمر را کاهش دهد. اگر طرح‌بندی تجهیزات را در نظر بگیریم، می‌توان چیدمان و نحوۀ قرارگیری آن‌ها را به نسبت استفاده از آن‌ها تنظیم نمود. تجهیزات و ابزارهایی که به‌طور مکرر استفاده می‌شوند باید در مکانی قرار بگیرند که دسترسی به آن‌ها بدون نیاز به خم شدن یا کشیده شدن بدن آسان باشد. ارگونومی چه نوع مشکلاتی از محل کار را می‌تواند حل کند؟ ارگونومی معمولاً برای پاسخگویی و حل مشکلات و مسائل فیزیکی شناخته‌شده است. برای مثال اطمینان از اینکه ارتفاع سطوح کار به‌گونه‌ای باشد که پاهای کارگر در وضعیت مناسب قرار گیرد؛ اما ارگونومی به جنبه‌های اجتماعی و روان‌شناختی افراد در محیط کار نیز می‌پردازد. برای مثال، بارکاری خیلی زیاد یا خیلی کم، وظایف نامشخص و مبهم، فشارهای زمانی، آموزش ناکافی و حمایت‌های اجتماعی ضعیف همه می‌توانند اثرات منفی روی افراد و کاری که انجام می‌دهند داشته باشند.
مثال‌ها و نمونه‌های زیر بعضی از مسائل و مشکلات ارگونومیکی را که در محیط‌های کاری وجود دارند بیان می‌کند:
تجهیزات صفحه نمایشگر
مشکلات موجود:
صفحه نمایشگر در موقعیت بدی قرارگرفته است- ممکن است خیلی بالا/ پائین/ نزدیک / دور از کاربر باشد یا به یک‌طرفخم‌شده باشد موشواره در فاصله بسیار زیادی قرارگرفته و برای استفاده از آن نیاز به کشیدن بدن وجود دارد.
صندلی‌ها به طرز مناسبی برای افراد تنظیم‌نشده‌اند و درنتیجهposture های نامناسب و ناخوشایند و ناراحت‌کننده‌ای برای افراد به وجود آمده است.
از لامپ‌ها و منابع روشنایی بالای سر یا پنجره‌ها، روی نمایشگر درخشندگی زیادی وجود دارد که ریسک خستگی چشم را افزایش می‌دهد.
سخت‌افزار و / یا نرم‌افزار برای کار یا شخصی که آن را انجام می‌دهد مناسب نیست که باعث ناامیدی و پریشانی فرد می‌شود.
زمان استراحت کافی یا هیچ تغییری در فعالیت فرد وجود ندارد.
این مشکلات می‌تواند منجر به‌اشتباه و بهره‌وری پائین، فشار، خستگی چشم، سردرد یا بروز درد در دیگر نواحی بدن شود.
جابجایی و حمل دستی بار
مشکلات موجود:
بار بسیار سنگین است و / حجیم بوده و فشار غیرمنطقی را به فرد وارد می‌کند.
بار باید از کف زمین و /یا بالاتر از سطح شانه‌ها بلند شود.
انجام کار مستلزم بالا بردن‌های تکراری و مکرر است.
این کار نیازمند posture های نامناسب مثل خم دن یا پیچش کمر است.
بار را نمی‌توانبه‌طور مناسب و کامل در دست گرفت.
انجام کار تحت‌فشارهای زمانی و دوره‌های استراحت بسیار کم این مشکلات می‌تواند منجر به صدمات فیزیکی مثل کمردرد یا آسیب به بازوها، دست‌ها یا انگشتان شود.
این مشکلات همچنین می‌تواند در ریسک لغزیدن، سرخوردن و افتادن افراد دخیلی باشد.
فشار ناشی از کار
مشکلات موجود:
تقاضا و درخواست‌های کار از افراد خیلی زیاد یا خیلی کم است.
عدم اظهارنظر کارگر در مورد چگونگی سازمان‌دهی کاری که انجام می‌دهد.
پشتیبانی و حمایت ضعیف از سوی مدیریت و / یا کارفرمایان.
تقاضا و درخواست‌های ناسازگار از کارگر، برای مثال بهره‌وری و کیفیت بالا
کنترل وضعیت ریسک‌هایبه وجود آورندۀ فشار ناشی از کار می‌تواند باعث ایجاد نا سلامتی و کاهش عملکرد و بهره‌وری شود.
